Bát bảo (八寶), hiểu nôm na là “tám món bảo vật”, là một tập hợp biểu tượng truyền thống xuất hiện phổ biến trong mỹ thuật, tín ngưỡng, và kiến trúc của các quốc gia Á Đông như Trung Hoa, Việt Nam, Nhật Bản. Tuy tên gọi là “bảo vật”, nhưng bát bảo không nhất thiết là các món vật chất quý hiếm – mà là biểu tượng cho những giá trị tinh thần, đạo đức, và may mắn mà con người hướng tới.
- Bát bảo trong văn hóa Việt
Tại Việt Nam, bát bảo thường được khắc họa trên các bàn thờ, hoành phi, câu đối, khám thờ, đồ gỗ cổ, hoặc trong trang trí đình chùa. Tuy nhiên, không có một danh sách bát bảo “chuẩn hóa” cố định, mà có sự biến đổi tùy thời kỳ, vùng miền, hoặc theo cách nhìn của từng học giả.
Một số ví dụ:
- Theo tác phẩm “Cour Supérieur d’Annamite” (1909) của H. Tissot:
- Pho sách
- Như ý
- Lẵng hoa
- Bầu rượu
- Cây đàn
- Cái quạt
- Phất trần
- Theo G. Dumoutier – “Les Symboles Annamites”:
- Hai cây sáo ghép đôi
- Đàn tỳ bà
- Cái quạt
- Lẵng hoa
- Sách
- Cuốn thư
- Khánh
- Quả bầu
Có thể thấy các món vật như bầu rượu, quạt, gươm, đàn, sách, sáo, phất trần, lẵng hoa… được lặp đi lặp lại – chúng không quý giá về vật chất, nhưng mang biểu tượng thiêng liêng: tri thức, nghệ thuật, tu hành, thanh cao, và sự khai mở tâm linh.
- Bát bảo trong văn hóa Trung Hoa (Đạo giáo)
Trong Đạo giáo, bát bảo gắn liền với Tám vị Tiên bất tử (Bát Tiên), mỗi vị có một pháp khí tượng trưng cho đức hạnh và công năng riêng:
- Quạt của Chung Ly Quyền (giúp hồi sinh)
- Gươm của Lã Động Tân
- Bầu rượu của Lý Thiết Quài
- Cặp sênh phách của Tào Quốc Cựu
- Giỏ hoa của Lam Thái Hòa
- Ống trúc và đôi gậy của Trương Quả Lão
- Cây sáo của Hàn Tương Tử
- Hoa sen của Hà Tiên Cô
Những món này không chỉ là vật dụng, mà tượng trưng cho phúc, lộc, thọ, tuệ, dũng khí, sáng tạo – những điều mà con người mong cầu.
- Bát bảo trong Phật giáo
Phật giáo cũng có hệ thống bát bảo riêng, thường gọi là Bát cát tường hoặc Bát tướng cát tường, gồm:
- Bánh xe pháp luân
- Bảo cái (lọng báu)
- Bảo tán (dù báu)
- Hoa sen
- Bình bát
- Mỏ (pháp khí âm thanh)
- Tù và
- Dây liên hoàn (vô tận kết)
Ngoài ra, có nơi thêm chữ vạn, chuông, lư hương, hoặc lá bối vào danh sách biểu tượng mang tính cát tường này.
- Ý nghĩa chung của Bát Bảo
Tuy khác biệt giữa các truyền thống, bát bảo đều mang một ý niệm chung: đó là sự thịnh vượng, khai tâm, và an lành toàn diện, từ vật chất đến tinh thần, từ tu thân đến giúp đời.
Một giỏ hoa có thể tượng trưng cho sự tươi trẻ, nghệ thuật.
Một thanh gươm mang ý nghĩa trừ tà, bảo hộ.
Một cây sáo tượng trưng cho âm nhạc, sự thanh tao.
Một cuốn sách hay cây bút biểu trưng cho tri thức, đạo lý.
🔸 Kết luận
“Bát bảo” không phải là những món châu báu theo nghĩa vật chất, mà là báu vật của tâm hồn, là biểu tượng cho điều tốt đẹp mà con người hướng đến. Vì vậy, dù biến hóa phong phú theo vùng miền và tín ngưỡng, bát bảo vẫn giữ giá trị văn hóa sâu sắc – là một phần tinh hoa trong mỹ thuật và tư tưởng Á Đông.
